به گزارش خبرگزاری "report.az" مورخ 4 تیر 1402، 179 واحد دولتی شامل کارکنان فنی و همچنین مقامات سیاسی هستند که در رهبری کمیته نمایندگی می شوند. 88 واحد کارمندی در دفتر مرکزی ما و 91 واحد کارمندی در بخش های منطقه ای ما وجود دارد. گاهی اوقات آنها می خواهند این تصور را ایجاد کنند که کمیته صدها یا هزاران کارمند دارد. کسانی هستند که بر این اساس می خواهند کمیته را به خاطر چیزی مقصر بدانند. حتی کسانی هستند که می پرسند «کمیته مذهبی به کجا نگاه می کند» در مواردی که به ما مربوط نیست؟
با این حال، همانطور که اشاره کردم، تعداد واحد کارکنان کمیته محدود هستند."
گوندوز اسماعیلوف، معاون کمیته دولتی کار با نهاد های مذهبی در گفت و گو با "report.az" این را گفت. گفت و گوی گوندوز اسماعیلوف را در اختیار شما قرار می دهیم:
- آقای گوندوز، کمیته دولتی کار با نهادهای مذهبی امروز چه وظایف اصلی را به عنوان هدف تعیین کرده است؟
- کمیته دولتی کار با سازمان های مذهبی در 21 ژوئن 2001 با فرمان حیدر علی اف رهبر ملی آذربایجان تأسیس شد. ما اخیراً 22 سالگی خود را با یک کنفرانس بزرگ جشن گرفتیم. وظایف کمیته دولتی کار با موسسات مذهبی در مصوبه تشکیل کمیته مشخص شده است.
اولین وظیفه ایجاد شرایط مناسب برای اعمال آزادی مذهبی مطابق اصل 48 قانون اساسی جمهوری آذربایجان است. وظیفه دوم ثبت دولتی مؤسسات مذهبی است. تا سال 2001 مؤسسات مذهبی در وزارت دادگستری ثبت می شدند. پس از سال 2001، این اختیار به کمیته دولتی داده شد. جهت سوم، واسطه و رابط بین نهادهای دینی و سایر نهادهای دولتی است. آنچه من فهرست کردم وظایفی بود که در زمان تشکیل کمیته دولتی در مقابل آن قرار گرفت. اما به مرور زمان البته حجم کار بیشتر شد و موقعیت های جدیدی اضافه شد. به عنوان مثال، در سال 2008، اساسنامه کمیته دولتی اصلاح شد.
این کمیته وظیفه انجام تعلیمات دینی در کشور را بر عهده گرفت. امروزه کارهای آموزشی از طریق برنامه های تلویزیونی ما و همچنین روزنامه، مجله، وب سایت، گروه ها و صفحات ما در شبکه های اجتماعی، رویدادهای آموزشی مختلف، سمینارها، آموزش ها، تمرین ها، مشاوره ها، کنفرانس ها و غیره انجام می شود. در حال حاضر، کمیته دولتی یک بخش جداگانه برای سازماندهی آموزش دینی دارد. با گذشت زمان، حمایت مالی از شخصیت های مذهبی جزو وظایف ما قرار گرفت. تا سال 2017، روحانیون به طور رسمی از سوی دولت حمایت مالی ماهیانه نداشتند. در همان سال با فرمان الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان، صندوق تبلیغ ارزش های اخلاقی زیر نظر کمیته دولتی تأسیس شد. این صندوق علاوه بر ترویج ارزش های اخلاقی، ماهیانه از روحانیون با انتصابات رسمی حمایت مالی می کند. این یک حقوق نیست، بلکه حمایت مالی است. در عین حال، این صندوق ارزش های اخلاقی را ترویج می کند - کتاب منتشر می کند، فیلم های مستند می سازد، کنفرانس ها و سمینارها را برگزار می کند. به عنوان مثال، این بنیاد بارها قرآن کریم را برای مسلمانان آذربایجانی مقیم آذربایجان و گرجستان منتشر کرده است. این صندوق در عین حال طرح‌های متعددی را با هدف خانواده‌های شهدا، جانبازان و اعتلای دین و ارزش‌های ملی – معنوی ما اجرا می‌کند. علاوه بر اینها، بنیاد هر ماه از 1120 نفر از جمله جمهوری خودمختار نخجوان حمایت مالی می کند. از این تعداد حدود 468 نفر امام جماعت، 312 نفر نایب امام، 320 نفر مؤذن و 20 نفر خانم (مجری مراسم های مذهبی) هستند.
آخرین بار در سال 2022، یک وظیفه جدید به کمیته دولتی واگذار شد. سال گذشته قانون «آزادی مذاهب» اصلاح شد. بر اساس آن تغییر، انتصاب روحانیون در عبادتگاه های مرتبط با دین اسلام - مساجد و اماکن مقدس - به اختیارات کمیته دولتی نسبت داده شد. به طور خلاصه، وقتی به مسیر 22 ساله از 2001 تا 2023 نگاه می کنیم، مشخص می شود که بار کاری، وظایف و وظایف کمیته همچنان در حال افزایش است. این امر نیز حاکی از آن است که ایجاد چنین نهادی به عنوان یک مرجع اجرایی مرکزی که مجری فعالیت ها و سیاست های دولت آذربایجان در زمینه دین باشد، ضروری بوده است. کمیته توانسته است به اندازه کافی از عهده کارهای محول شده برآید.
179 واحد کارکنان دولتی شامل کارکنان فنی و همچنین مقامات سیاسی هستند که در رهبری کمیته نمایندگی می شوند. 88 واحد کارمندی در دفتر مرکزی ما و 91 واحد کارمندی در بخش های منطقه ای ما وجود دارد. گاهی اوقات آنها می خواهند این تصور را ایجاد کنند که کمیته صدها یا هزاران کارمند دارد. کسانی هستند که بر این اساس می خواهند کمیته را به خاطر چیزی مقصر بدانند. حتی کسانی هستند که می پرسند «کمیته مذهبی به کجا نگاه می کند» در مواردی که به ما مربوط نیست؟
با این حال، همانطور که اشاره کردم، تعداد واحد کارکنان کمیته محدود هستند."
- در انتصاب روحانیون چه نکاتی باید رعایت شود؟
- همان طور که گفتم قانون «آزادی مذاهب» سال گذشته اصلاح شد. ماهیت تغییر این بود که انتصاب روحانیون در مساجد و امامزاده ها باید توسط کمیته دولتی کار با نهادهای مذهبی انجام شود. برای شفافیت این روند و انتصاب نامزدهای شایسته تر، «آیین نامه انتصاب، تصدیق و عزل روحانیون در عبادتگاه ها و زیارتگاه های دین مبین اسلام» را تهیه کرده ایم. این قانون را به عنوان یک قانون هنجاری در وزارت دادگستری ثبت نام کردیم.
طبق این قانون، روحانیون مسلمان به عنوان رئیس کمیته دولتی منصوب می شوند. اما رئیس کمیته نمی تواند هر فردی را به عنوان روحانی منصوب کند.
اولاً، قانون ایجاب می‌کند که فردی که به عنوان روحانی منصوب می‌شود، دارای تحصیلات عالی دینی یا تحصیلات دینی متوسطه باشد. یعنی داوطلب باید از دانشگاه، مؤسسه، فرهنگستان یا مدرسه فارغ التحصیل شود. این از الزامات قانون است. ثانیاً رئیس کمیته دولتی در صورت عدم قبولی در مصاحبه نمی تواند امام یا نایب امام را تعیین کند.
یک کمیسیون مصاحبه ۷ نفره متشکل از روحانیان وجود دارد. اعضای این کمیسیون معلمان انستیتوی الهیات و همچنین روحانیان هستند که در کمیته دولتی کار می کنند. یعنی در بین 7 نفر حتی یک نفر غیر روحانی هم نیست. بر اساس این قانون، هر یک از 7 نفر دارای امتیاز 5 هستند که آن را 35 می کند در حالی که نامزد حداکثر امتیاز را کسب می کند ولی نمره قبولی 26 است. این بدان معناست که امکان گذراندن مصاحبه تصادفی یا غیرقانونی برای کاندید امتحان وجود ندارد. چون هر 7 نفر باید به او نمره دهند. ثانیاً اغلب این سؤال مطرح می شود که سؤالات مصاحبه در کدام جهت است؟ هر موضوعی که بخواهیم، آن موضوعات تایید شده و در سایت رسمی کمیته قرار داده شده است. برای هر کاندید در دسترس است. پس موضوعات چیست؟ اولاً قرآن کریم است. میرنیاز مرسلوف، معاون آموزشی موسسه الهیات آذربایجان و مدرس قرآن ، در این خصوص از کاندید های امتحان می گیرد. او مدت زیادی است که به تدریس قرآن کریم می پردازد، دکترای فلسفه در رشته الهیات است و بهترین متخصص قرآن آذربایجان به شمار می رود. قرآن کریم، تلاوت آن، تجوید - اینها اصلی ترین مطالبی است که سؤال می شود. نکته مهم دیگر سوالات مربوط به شرع است. نماز، روزه، زکات، حج، جنازه، عقد، تفسیر و غیره. موضوع دیگر تاریخ آذربایجان است. اما انتظار پاسخ از کاندید به عنوان تاریخدان نداریم. نکاتی هست که یک کاندید، یعنی یک روحانی آینده باید بداند. به عنوان مثال، او باید کشورهایی را که در طول تاریخ در خاک آذربایجان وجود داشته است، ادیان سنتی که در حال حاضر عضو آن هستند، تأسیس جمهوری دمکراتیک آذربایجان، تاریخ آذربایجان مستقل، جنگ 44 روزه میهنی، حقایق مهم تاریخی را بشناسد.
ضمناً مهارت زبانی کاندید بررسی می شود. آیا عربی، فارسی یا هر زبان خارجی بلد است؟ البته علاوه بر جهان بینی خود باید از چارچوب های تشریعی در حوزه دین نیز آگاه باشد. مثلاً امام باید بداند در قانون اساسی جمهوری آذربایجان مواد مربوط به روابط دولت و مذهب چیست؟ او باید اساسنامه کمیته دولتی یا اساسنامه اداره مسلمانان قفقاز را بداند. زیرا روحانیون در امور شرعی تابع اداره مسلمانان قفقاز هستند. امام باید حداقل وظایف خود را یاد بگیرد. کل مراحل مصاحبه به صورت ویدئویی ضبط می شود. در صورتی که فرد شرکت کننده در آزمون بعداً با فیلم آشنا شود و از نتایج امتحان ناراضی باشد، می تواند به دادگاه تجدید نظر و یا حتی اعتراض کند. در صورت موفقیت در این موضوعات، کاندید مورد مصاحبه قرار می گیرد. پس از موفقیت در مصاحبه، رئیس کمیته دولتی حق دارد او را به عنوان روحانی منصوب کند.
- آیا خانم های روحانی نیز همین رویه را طی می کند؟
- البته. من می خواهم به یک موضوع اشاره کنم. گاهی اوقات آنها عمدا ادعا می کنند که کمیته دولتی روحانیون زن را در مساجد منصوب می کند. آنها حتی می خواهند کمی جلوتر رفته و آن را طوری مطرح کنند که گویی کمیته دولتی به مسلمانان می گوید که شما باید پشت سر امامان زن نماز بخوانید. کسانی هستند که بدون اینکه بدانند این را می گویند. توجه داشته باشید که عنوان این سمت امام یا نایب امام نیست. بلکه این زنان برای خانم ها مسائل دینی را توضیح می دهند. در قانون مقررات تعیین و تغییر و خاتمه فعالیت روحانیون کارکرد مقام خانم های جلسه ای نشان داده شده است. این کارکردها شامل انجام فعالیت‌های مذهبی برای زنان در مسجد به دستور امام و همچنین مدیریت مراسم عزاداری با مشارکت زنان است. اگرچه برای همه صدق نمی کند، اما متاسفانه یکی از نقاط رواج خرافه، مراسم عزاداری با حضور بانوان است. برخی از "خانم های جلسه ای" که در آنجا شرکت می کنند، مروج خرافه می شوند. یکی از راه های پیشگیری این، برگزاری آزمون برای این سمت است. 18 نفر از 71 داوطلب زن در اولین آزمون - مصاحبه موفق شدند. 17 نفر از آنها قبلا منصوب شده اند.
به طور کلی تا کنون برای تصدی مناصب روحانی 3 بار مصاحبه اعلام کرده ایم. در مصاحبه اول 270 نفر درخواست دادند. 133 نفر از آنها موفق شدند. ۱۱۲ نفر را منصوب کردیم. 254 داوطلب در مصاحبه دوم شرکت کردند. 66 نفر موفق شدند. 55 نفر را منصوب کردیم. در حال حاضر پذیرش مدارک برای مصاحبه 3 به پایان رسیده است. 293 نفر مدارک ارسال کردند.
این نشان می دهد که انجام عینی و شفاف دو مصاحبه قبلی برای افراد تحصیل کرده در زمینه مذهبی این اطمینان را ایجاد می کند که مصاحبه عینی است و آنها می توانم موفق شوند. تعداد متقاضیان، شخصیت های مذهبی، از جمله کسانی که می خواهند وظایف مذهبی زنانه را انجام دهند، در حال افزایش است. این نتیجه شفافیت است.
- آیا سطح تحصیلات دینی در کشور ما مطلوب است؟
امروزه آموزش دینی یکی از اولویت های کمیته دولتی است. تصادفی نیست که در سال گذشته یک بخش جداگانه - اداره آموزش دینی در زیر مجموعه کمیته دولتی ایجاد شد. در سال 2018 با حکم رئیس جمهور آذربایجان انستیتوی الهیات آذربایجان تأسیس شد. سال گذشته برخی از فارغ التحصیلان انستیتوی الهیات پس از شرکت در مصاحبه منصوب شدند. امسال هم فارغ التحصیل داریم. در حال حاضر 305 دانشجو در این انستیتو تحصیل می کنند. تعداد فارغ التحصیلان سال گذشته و امسال 87 نفر است. 14 نفر از دانشجویان آذربایجانی هستند که اتباع خارجی هستند. آنها عمدتاً هموطنان ما از ایغدیر، قارص و گرجستان هستند. ما قصد داریم تعداد آنها را کمی افزایش دهیم.
اول: قانون منع تحصیل دینی در خارج از کشور را ندارد. اما صادقانه بگویم، ما آن را مناسب نمی دانیم. گاه کسانی هستند که آن را درست نمی‌پذیرند و افراد مختلفی هستند. مثلاً یکی می گوید چرا من می توانم در خارج از کشور در رشته های ریاضی، جغرافیا، مدیریت تحصیل کنم اما در رشته دینی نمی توانم تحصیل کنم؟
نکته اینجاست که دین و ریاضی یکی نیستند، دین یک مسئله ایدئولوژیک است، یک کار ایدئولوژیک است. من ادعا نمی کنم که همه آذربایجانی هایی که در خارج از کشور آموزش دینی می گیرند تحت تأثیر کشورهای خارجی قرار می گیرند. در میان آنها افرادی هستند که عاشق وطن و کشور خود هستند. اما چرا تحصیل در خارج از کشور را مناسب می دانیم؟ زیرا دین فقط از شریعت تشکیل نمی شود. شریعت و فرهنگ متفاوت است. یک ایرانی، پاکستانی، مصری، عرب و من می توانیم شریعت دینی مشترکی داشته باشیم. اما فرهنگ ما متفاوت است. زیرا فقط مذهب نیست که فرهنگ را شکل می دهد. علاوه بر مذهب، هر ملتی دارای ویژگی های قومی و ارزش های خانوادگی است.
کشوری که او در آن زندگی می کند قوانینی دارد. فرهنگ و مذهب در کنار هم سبک زندگی مردم و ملت ها را تشکیل می دهند. اگر کسی در هر کشوری آموزش دینی ببیند و شریعت بیاموزد، در کنار شریعت، شیوه زندگی و فرهنگ آن کشور نیز به او تبلیغ می شود. در نتیجه آذربایجانی ها با تبلیغات مذهبی ایرانی و عرب می شوند. من نمی گویم ایرانی ها و عرب ها بد هستند.
من فقط می گویم آذربایجانی ها نباید مانند نمایندگان ملت های دیگر زندگی و فکر کنند. هدف ما حفظ اسلام سنتی است. اسلام سنتی چیست؟ آذربایجانی باید مذهبی باشد، اما به نام دین عرب، فارس یا چیز دیگری نشود. تربیت دینی برای این مهم است. بنابراین آموزش دینی در خارج از کشور را مناسب نمی دانیم. اما با روش های اداری نمی توان از آن جلوگیری کرد. گزینه مناسب این است که آموزش دینی در کشور ما در سطح بالاتری نسبت به خارج از کشور شکل بگیرد. تا سال 2018 تحصیلات عالی دینی در کشور ما پولی بود.
- علتش چه بود؟
- چون دانشگاه اسلامی باکو دانشگاه دولتی نبود و این امری عادی بود. این در حالی است که در ایران و کشورهای عربی آموزش دینی نه تنها رایگان است، بلکه به دانش آموزان بورسیه می دهند. آذربایجان تا سال 2018 تنها کشوری بود که آموزش دینی در آن رایگان نبود. آقای رئیس جمهور انستیتوی الهیات آذربایجان را ایجاد کرد و باید بگویم تحصیل کردن در این مؤسسه دینی رایگان است.
تحصیل رایگان، لوازم آموزشی رایگان، غذای رایگان، خوابگاه رایگان، پوشاک رایگان و بورسیه تحصیلی و غیره. علاوه بر این، در صورت فارغ التحصیلی از انستیتو، در صورت موفقیت در مصاحبه ای که توسط کمیته دولتی انجام می شود، به سمتی منصوب می شود و دولت از او حمایت مالی می کند. این نشان می دهد که اگر دانشجو تحصیلات خوبی داشته باشد، کارمند خوبی خواهد بود. وقتی دیگران این را ببینند، هیچ مزیتی برای تحصیل دین در خارج از کشور وجود نخواهد داشت. نه از نظر تأثیر مادی و نه معنوی. هدف فعلی ما بهبود بیشتر کیفیت آموزش در انستیتوی الهیات است.
- الان اوضاع چطوره؟ آیا واقعاً تقاضای زیادی برای آموزش دینی در خارج از کشور وجود دارد؟ یا اوضاع بهتر شده؟
- در طول سال ها به سمت ثبات پیش می رویم. انستیتوی الهیات شامل دو رشته معارف اسلامی و علوم دینی می باشد. یک اسلام شناس فقط می تواند در مسجد امام جماعت شود. یعنی روحانی می شود. ولی دین شناس در آینده می تواند محقق، معلم شود و در دولت کار کند. وضعیت روانی او نیز باید بررسی شود. سطح فکری در زمان پذیرش در رشته اسلام شناسی در انستیتو بسیار پایین بود. اما با گذشت زمان مردم واقعیت ها را دیدند. میانگین نمره قبولی رشته اسلام شناسی به حد مطلوبی رسیده است.
جوانان رشته اسلام شناسی را به عنوان هدف انتخاب می کنند. بعد از دیدن همه اینها برای فردی که دارای معرفت دینی باشد، تحصیل دین در خارج از کشور جذابیتی ندارد. برای او تحصیل در انستیتوی الهیات آذربایجان کافی است. من به عنوان یک آذربایجانی خوشحالم که جوانانی داریم که از انستیتوی الهیات، دانشکده الهیات دانشگاه دولتی باکو فارغ التحصیل شده اند. آنها برای تحصیل در مقطع دکتری نیز اقدام می کنند. ما می دیدیم که در ترکیه یا برخی کشورهای دیگر امام جماعت مسجد دکترای علوم دینی دارند. یعنی روحانی در مسجدش هم دانشمند است. فکر می کردیم که آیا این اتفاق برای ما هم می افتد. تصور کنید که ما در آستانه این فرآیند هستیم.
- به طور کلی فضای مذهبی در کشور ما چگونه است؟
- اولاً تأکید می کنم که اولین هدف و وظیفه ما تأمین آزادی وجدان است. آذربایجان امروز از نظر تامین آزادی وجدان، روابط بین مذهبی، مدارا و چندفرهنگی کشوری نمونه محسوب می شود. تصور کنید که سطح تساهل در آذربایجان نه تنها واقعیتی است که یک آذربایجانی با افتخار می گوید، بلکه حقیقتی است که کارشناسان در زمینه دین و آزادی وجدان به آن اذعان دارند. به عنوان مثال، تارسیزیو برتونه، وزیر امور خارجه سابق واتیکان را به یاد می آورم، زمانی که به آذربایجان سفر کرد، گفت که آذربایجان باید نه تنها نفت و گاز را به اروپا صادر کند، بلکه باید مدارا را نیز صادر کند. من همین موضوع را از آن دورسی سفیر سابق ایالات متحده شنیدم. یعنی روابط بین مذهبی، مدارا و چندفرهنگی در آذربایجان امروز نمونه ای برای جهان است. در عین حال، همانطور که می دانید، هم اهل سنت و هم شیعه نمایندگان هر دو فرقه در آذربایجان زندگی می کنند. آذربایجان از نظر روابط بین ادیان نیز نمونه است. مثلاً اگر به اکثر کشورهای مسلمان بروید، به وضوح می بینید که مسجد شیعه جداست و مسجد اهل سنت جدا. در آذربایجان خوشبختانه مساجد را بر اساس فرقه ها تقسیم نکرده ایم. هر شخصی در هر زمانی می تواند به هر مسجدی برود و عبادت کند. هیچ مانعی وجود ندارد. این جلوه ای از فرهنگ والای مردم آذربایجان است. ما باید آن را حفظ کنیم. این یکی از کارهای اصلی ماست و باید باشد.
به صفر رساندن تأثیرات خارجی بر محیط مذهبی آذربایجان یکی از نکات اصلی ماست. زیرا اگر مسئله کوچکی در حوزه دین وجود داشته باشد، قطعاً یک تأثیر بیرونی در اینجا وجود دارد، حداقل یک دخالت ایدئولوژیک بیرونی. بنابراین برای سالم ماندن دین و حفظ این ثروت های مردم آذربایجان باید تأثیرات خارجی را به صفر برسانیم. در این راستا، ما به همراه سایر نهادهای دولتی مرتبط، از جمله سازمان های مجری قانون و اداره مسلمانان قفقاز، در حال کاهش تأثیرات خارجی هستیم و به نظر من در حال حاضر در این مسیر موفق هستیم. کار اصلی ما تربیت نیروی انسانی مجرب است. آن دسته از پرسنلی که در حوزه دینی پرسنل ملی خواهند بود، بخشی از جریان فکری آذربایجان خواهند شد. او مثل یک آذربایجانی فکر می کند، مثل یک آذربایجانی زندگی می کند و برای آذربایجان کار می کند. نکته اصلی دستیابی به آنهاست. وقتی روحانی تعیین می کنیم، با آنها مودبانه معامله می کنیم. ما به روحانی که منصوب کرده ایم می گوییم از شما فقط یک چیز می خواهیم: برای گرفتن رضایت خدا، خدمت به ملت، جامعه، وفاداری به میهن و دولت تلاش کنید. اگر روحانی خدمتگزار ملت به وطن و کشورش وفادار باشد، تقریباً هیچ مشکلی در این زمینه نخواهیم داشت.
منبع:
نظر شما